Z muzyką spotykamy się codziennie. Słuchamy jej podczas pracy, jazdy samochodem, często nucimy ją w czasie zmywania naczyń czy też podczas kąpieli, jest również niezbędnym elementem dobrej zabawy… Rzadko jednak zastanawiamy się czy i w jaki sposób wpływa ona na naszą psychikę.
Muzyka przyczynia się do wyzwolenia określonego stanu emocjonalnego. Każdy z nas z pewnością niejednokrotnie zauważył, że może manipulować swoim nastrojem za pomocą muzyki – wesołe melodie przywołują miłe wspomnienia, stymulują do działania, natomiast smutne, wolne melodie skłaniają do refleksji nierzadko doprowadzając słuchacza do płaczu.
Jak to się dzieje? Głównym fizjologicznym przejawem wpływu muzyki na nastrój jest aktywacja autonomicznego układu nerwowego. Muzyka budzi emocje, które uruchamiane są dzięki jej rytmowi i tempie. Z obserwacji badaczy zajmujących się tym tematem wynika, że słuchanie muzyki wesołej, rytmicznej powoduje przyspieszenie akcji serca, muzyka smutna czy też rytmy „groźne” obniżają tętno i częstotliwość oddechu. Według badań za reakcję emocjonalną na odbiór muzyki odpowiada wiele obszarów mózgu, zaangażowane są ośrodki zainteresowania, emocji, nagrody i motywacji.
Słuchając muzyki dostarczamy sobie przeżyć emocjonalnych, dzięki niej możemy przywołać miłe lub traumatyczne wspomnienia .
Zauważalny jest również istotny wpływ muzyki na naszą zdolność percepcji – badacze z Uniwerysytetu Groningen przeprowadzili badania, które wykazały, iż podczas odbioru wesołej melodii jesteśmy skłonni do odbierania innych osób jako zadowolonych, radosnych nawet gdy ich rzeczywisty nastrój tego nie potwierdza.
Kolejnymi doznaniami, jakie wiążą się z muzyką są doznania estetyczne, możemy podziwiać dany utwór pod względem wokalnym, rytmicznym, czystości brzmienia etc. Tu jednak należy zwrócić uwagę na kwestię upodobań, ponieważ różnimy sie między sobą osobowościowo, a więc i nasze gusta bywają różne, tak więc dźwięki, które u jednych budzić będą podziw dla innych mogą być odrażające i wywoływać negatywne emocje.
Nasze upodobania muzyczne zmieniają się także wraz z upływem lat, czasami zmiany te bywają diametralne, od mocnego brzmienia rocka aż do spokojnej melodii muzyki poważnej.
Z badań wynika również, że odpowiednia muzyka ma istotny wpływ na uczenie się, odpoczynek przy spokojnej, relaksacyjnej muzyce działa pozytywnie na zapamiętywanie i odtwarzanie przyswojonego materiału. Jednak jak wiadomo „każdy medal ma dwie strony” i tak jest też i w tym przypadku. Ostre, mocne brzmienia, a także muzyka połączona z wokalem będzie zakłócać naszą koncentrację, a co za tym idzie wpłynie negatywnie na zdolność zapamiętywania i odtwarzania przyswojonego materiału.
Możemy wykorzystywać więc możliwość stymulacji naszego mózgu za pomocą muzyki, jednak należy robić to umiejętnie. W tym celu warto więc posłuchać muzyki barokowej, muzyki etnicznej czy też dźwięków natury.
Muzyka jest również formą leczenia, tzw. Muzykoterapia, jest zastosowaniem muzyki w celach terapeutycznych we wszystkich zakresach medycyny, psychoterapii, rehabilitacji i pedagogiki specjalnej. Mówiąc wprost jest to celowe wpływanie na czynności psychiczne i fizjologiczne człowieka za pomocą muzyki (dźwięk, rytm, melodyka, harmonia), a także na proces relacyjny między pacjentem a terapeutą umożliwiający emocjonalną ekspresję siebie, budowanie silnego poczucia tożsamości oraz wprowadzanie zmian, potrzebnych do osiągnięcia zdrowia.
Muzykoterapia jest wykorzystywana w wielu kierunkach psychoterapeutycznych, jako czynnik pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia, w treningu uczącym skutecznej relaksacji czy też w celu wprowadzania u pacjenta zmian za pomocą doświadczeń i analizy.
Muzykoterapia rozwija i kształtuje uczuciowość pacjenta, nadając odpowiednią formę i wyznaczając granice dla wyrażanych przez niego emocji . W odniesieniu do pacjentów mających utrudniony dostęp do własnych przeżyć emocjonalnych, muzyka jako narzędzie terapeutyczne pozwala zwiększyć przeżywanie do takiego stopnia, który staje się zauważalny dla samego pacjenta, zdobyć dystans do przeżywanych emocji, doświadczyć nowego modelu przeżywania i ekspresji emocji, a także dotrzeć do niedostępnych dla technik werbalnych treści i obszarów osobowości. W przypadku rozwojowych deficytów dzięki muzykoterapii zauważa się istotną poprawę między innymi w zakresie umiejętności dotyczących uwagi, pamięci, percepcji, umiejętności szkolnych, społecznych, komunikacyjnych, kontroli impulsów oraz zmniejszenia stereotypowych zachowań. U pacjentów z dolegliwościami somatycznymi, dzięki muzykoterapii uzyskuje się m.in. obniżenie poziomu bólu, napięcia mięśniowego, fizjologicznej reaktywności oraz poziomu hormonów stresu. W rehabilitacji skutkiem muzykoterapii jest poprawa w zakresie sfery ruchowej, umiejętności motorycznych, mowy i zdolności komunikacji. W geriatrii pożądanym efektem tego rodzaju terapii jest poprawa w zakresie orientacji w rzeczywistości, komunikacji, motywacji, umiejętności motorycznych i społecznych, a także poprawę nastroju.
Muzykoterapia jest również stosowana w profilaktyce patologii ciąży. Elementy muzyki takie, jak dźwięk, rytm, tempo czy barwa wpływają na życie płodowe człowieka, wykorzystywane podczas porodów mają wpływ na nastrój i regulację oddechu
Jak więc widzimy muzyka jest pozytywnym i bardzo ważnym czynnikiem, mającym ogromny wpływ na naszą psychikę. Czy jednak może spełniać ona negatywną rolę?
Głównym czynnikiem ryzyka związanym z muzyką jest fakt, iż podczas słuchania muzyki i refleksji nad treścią utworu jesteśmy bardziej podatni na manipulacje i sugestie.
Muzyka, którą słyszymy w supermarketach podczas zakupów wpływa na nasze decyzje, a także wydłuża nasz czas przebywania w konkretnym sklepie. Kupujemy chętniej słysząc w tle wesołą muzykę, chętniej przechadzamy się między regałami, gdy towarzyszy nam znany rytm ulubionej piosenki. Taka muzyka poprawia nasz nastrój, a więc jesteśmy bardziej skłonni, by nabyć coś tylko dlatego, że nam się podoba , mimo, że jest zupełnie zbędnym towarem. Kolejnym istotnym elementem wpływu programu muzycznego na konsumenta jest budowanie odpowiedniego nastroju przy okazji wydarzeń okolicznościowych takich, jak np. Święta Bożego Narodzenia, które przywołują miłe wspomnienia czasu spędzanego w rodzinnym gronie. Chętniej kupujemy prezenty, ozdoby choinkowe i inne „świąteczne towary” gdy wokół rozbrzmiewają znane melodie kolęd.
Niebezpieczeństwo niosą za sobą również treści podprogowe. Jesteśmy w stanie kontrolować świadome doznania, nieświadomych jednak nie ponieważ po postu o nich nie wiemy, co za tym idzie nasza podświadomość generuje masę argumentów dotyczących tego, dlaczego powinniśmy wybrać akurat ten przedmiot, tę konkretną drogę czy też zachować się w określony sposób. W przekazach podświadomych wykorzystywane są: bardzo niskie i bardzo wysokie częstotliwości, zmienna szybkość, teksty nagrane od tyłu i inne.
Muzyka ma ogromną siłę i zdecydowanie jest niezbędnym elementem życia każdego człowieka, wpływa na nasze emocje, pobudza do działania, pomaga w relaksacji, koncentracji, nauce i wielu innych dziedzinach życia. Niewątpliwie życie bez niej byłoby bardzo utrudnione, jeśli nie niemożliwe. Należy jednak pamiętać o zagrożeniach związanych z wpływem muzyki na naszą psychikę i starać się nie tracić kontroli nad jej odbiorem.